این سرطان در تمامی گروه های سنی، در جوانان ۱۵ ساله تا سالمندان ۹۰ ساله دیده می شود ولی حداکثر شیوع آن در سنین ۵۵ تا ۸۵ سالگی است. علت واقعی بروز این سرطان هنوز شناخته شده نیست ولی دیده شده است که سیگار می تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد. مطالعات نشان می دهد که غذاهای با چربی فراوان همچنین موادی که در صنایع شیمیائی، کک سازی و فلزی استفاده می شوند، در ایجاد این سرطان نقش دارند.

درمان اولیه سرطان لوزالمعده، جراحی می باشد که در طی آن تمام یا قسمتی از لوزالمعده برداشته می شود. پیشرفت های جدید در زمینه روش های جراحی و بی هوشی و مراقبت های قبل و بعد از عمل باعث شده است که امروزه این جراحی به راحتی انجام گیرد. این بروشور به سئوال های شما درباره سرطان لوزالمعده پاسخ می دهد. در این بروشور شرح داده می شود که لوزالمعده چیست و سرطان آن چگونه می باشد. همچنین راجع به روش های تشخیص و درمان آن صحبت خواهد شد.

لوزالمعده چیست؟

لوز المعده یک غده صورتی رنگ است که درست در پشت معده قرار گرفته است. سر این غده در خم دوازده (اولین قسمت روده باریک) قرار گرفته و تنه و دم آن تا نزدیک طحال کشیده شده است. لوزالمعده پشت بسیاری از ارگان های شکمی قرا گرفته است، بنابراین دسترسی به آن مشکل می باشد.

لوزالمعده به دو فرآیند اصلی کمک می کند:

هضم غذا

تنظیم قند خون

برای انجام این فعالیت ها، دو دسته از مواد شامل آنزیم های هضم کننده و هورمون ها که شامل انسولین نیز می باشد، از آن ترشح می شود.

سلول هائی که آنزیم های گوارشی می سازند، در دسته هائی به نام آسینی قرار گرفته اند که ترشحات خود را از طریق مجرای پانکراس به دوازده می ریزند. این مجرا با مجرائی که صفرا را از کبد می آورد به دوازده باز می شود.

سلول هائی که هورمون ها را می سازند، به صورت دسته هائی از سلول که به آنها جزایر لانگرهانس می گویند، قرار دارند.

این جزایر شامل سلول هائی هستند که هورمون های انسولین و گلوکاگون را به داخل خون ترشح می کنند. نقش این هورمون های کنترل سوخت و ساز قندها می باشد.

انسولین با تحریک سلول های بدن برای سوختن قندها و به دست آوردن انرژی، سطح قند خون را پائین می آورد و گلوکاگون اثر معکوس دارد. این هورمون با تحریک کبد برای آزاد کردن قند به داخل خون باعث افزایش قند خون می شود.

سرطان لوز المعده

بیش از ۹۰% از سرطان های لوزالمعده از سلول های مجاری که مسئول انتقال آنزیم های گوارشی به دوازده است، سرچشمه می گیرد. دو سوم تومورهای مجرا در سر و یک سوم بقیه در تنه و دم لوزالمعده ایجاد می گردد. معمولاً این سرطان ها توسط بافت های ملتهب لوزالمعده مشکل ایجاد می کنند. تومورهای لوزالمعده می توانند انسداد مجرای صفراوی مشترک ایجاد کرده باعث زردی شوند. سلول های سرطانی معمولاً به بافت های اطراف، غدد لنفاوی ناحیه ای و کبد گسترش می یابند. گاه سلول های جزایر لانگرهانس سرطانی می شوند ولی بیشتر تومورهای این سلول ها خوش خیم هستند. تومور سلول های این جزایر وقتی ترشح کننده هورمون باشند تومور فعال نامیده می شوند. در صورتی که تومور ترشح کننده انسولین باشد باعث ترشح مقادیر زیاد انسولین و ایجاد علائم کاهش قند خون می گردد. البته باید توجه داشت که علل مختلفی به جز سرطان نیز می توانند باعث کاهش قند خون شوند. به ندرت تومورهای لوزالمعده هورمون های دیگری مثل گاسترین یا VIP را ترشح می کنند که باعث زخم های شدید در معده و دوازدهه (سندروم زولینگرالیسون) و یا اسهال شدید شبه و با (سندرم ورنرموسیون) می شوند.

نوع دیگری از سرطان های جزایر لانگرهانس، تومورهای بدون فعالیت می باشند این تومورها نمی توانند مقادیر زیاد انسولین، که باعث افت قند خون شود تولید کنند. این نوع سرطان لوزالمعده گرچه بسیار نادر است ولی معمولاً نسبت به سرطان های مجرا شانس بیشتری برای بهبودی دارد.

علل سرطان لوزالمعده

علت شناخته شده ای برای سرطان لوزالمعده وجود ندارد. دانشمندان دریافته اند که عوامل خاصی احتمال ایجاد این نوع سرطان را می افزاید. تحقیقات بیانگر این مطلب است که افراد سیگاری دو برابر افراد غیر سیگاری به سرطان لوزالمعده مبتلا می شوند.

رژیم غذائی نیز ممکن است در ایجاد سرطان لوزالمعده دخالت داشته باشد. به طوری که این سرطان در افرادی که کافئین مصرف می کنند و همچنین افرادی که غذاهای حاوی چربی فراوان به خصوص چربی های حیوانی مصرف می کنند، بیشتر می باشد. برای جلوگیری از ابتلا به سرطان لوزالمعده پیشنهاد می شود که رژیم های غذائی متنوع، کم چربی و با فیبرهای غذائی فراوان مصرف شده و از استعمال دخانیات پرهیز شود. دیابت نیز با سرطان لوزالمعده ارتباط دارد. بعضی گزارش ها بیان می دارند که زنان دیابتی ممکن است شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان لوزالمعده داشته باشند.

سرطان لوزالمعده با مواد صنعتی ارتباط دارد. ترکیبات صنعتی خاصی که در صنایع شیمیائی، کک سازی، فلزی و گاز استفاده می شود، می توانند باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده گردند.

علائم

سرطان لوزالمعده به سرعت رشد می کند و گاه وجود خود را با یک درد مبهم شکم نشان می دهد. بسیاری از بیماران این درد مبهم در شکم را با ناراحتی های معده اشتباه می کنند. در صورتی که سرطان لوزالمعده تشخیص داده نشود و به موقع درمان گردد، از لوزالمعده خارج شده، غدد لنفاوی، کبد و سایر نقاط بدن را درگیر می کند.

گرچه علائمی که در زیر ذکر می گردد، می تواند مربوط به بیماری هائی غیر از سرطان لوزالمعده باشد ولی اگر بیش از دو هفته به طول بیانجامد، باید مشورت پزشکی صورت پذیرد:

درد مبهم در قسمت فوقانی شکم که گاه به پشت انتشار می بابد.

درد پشت، معمولاً دائمی که هنگام خوردن و دراز کشیدن بدتر می شود و با نشستن و خم شدن به جلو بهتر می شود.

زردی (اگر این علامت ظاهر شد، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید)

کاهش وزن شدید و سریع با رژیم غذائی در ارتباط نباشد.

علائم افت قندخون مثل خستگی، لرزش، سردرد و اضطراب

پزشک به علائم شما گوش خواهد داد و تاریخچه پزشکی اخذ خواهد کرد. اگر شک به سرطان لوزالمعده وجود داشته باشد، آزمایشاتی به عمل خواهد آمد.

روش های تشخیصی سونوگرافی

این روش بدون درد و غیر تهاجمی بر اساس اصول رادار کار می کند. امواج صوتی به سمت لوزالمعده گسیل شده، بازگشت آنها دریافت می شود و توسط کامپیوتر به تصویری از بافت لوزالمعده تبدیل می گردد. امواج صوتی هیچ عارضه شناخته شده ای ندارد. این روش به عنوان بهترین وسیله غربالگری سرطان لوزالمعده شناخته شده است.

آندوسکوپی

در این روش تحت بی حسی موضعی، یک لوله بلند، قابل ارتجاع و باریک که به آن آندوسکوپ می گویند، ازطریق دهان، به داخل معده و دوازدهه فرستاده می شود. آنگاه از طریق آندوسکوپ یک لوله باریک تر به نام کانولا وارد مجرای لوزالمعده می شود. در این روش دو کار انجام می شود:

سلول های لوزالمعده که در شیره گوارشی وجود دارند، برای مطالعات بیشتر گرفته می شود.

ماده حاجب داخل مجرا تزریق می گردد تا با گرفتن عکس رادیولوژی مشخص گردد که آیا مجرای لوزالمعده تنگی و انسداد دارد یا خیز.

سی تی اسکن

در این روش یک دسته باریک از اشعه X به وسیله کامپیوتر در اطراف شکم بیمار گردانده می شود و تصاویر به دست آمده توسط کامپیوتر تجزیه و تحلیل شده و براساس آن تصویری از مقطع عضو به دست می آید. این تصویر می تواند تغییرات مجاری لوزالمعده و تومور لوزالمعده را نمایش دهد.

بیوپسی (نمونه برداری)

این آزمایشی است که برای تشخیص سرطان های لوزالمعده به کار می رود. برای بررسی میکروسکوپی دقیق، سلول ها از دو طریق به دست می آیند اولی اینکه تحت بی حسی موضعی لوله نازکی از طریق شکم برای گرفتن نمونه به سمت پانکراس عبور داده می شود. دوم اینکه تحت بی هوشی عمومی قسمتی از بافت لوزالمعده با جراحی برداشته می شود.

درمان

درمان اصلی این سرطان عمل جراحی است. پیشرفت های جدید در روش های جراحی و مراقبت های پیش و بعد از عمل باعث شده است که این جراحی نسبتاً وسیع با ایمنی انجام شود.

محل قرار گرفتن تومور و اینکه آیا سلول ها سرطانی به کبد و یا سایر اعضاء مجاوری گسترش یافته اند، میزان برداشتن بافت لوزالمعده را مشخص می کند. اگر تومور در سر لوزالمعده قرار داشته باشد، سرلوزالمعده، قسمت اول روده باریک، قسمتی از معده و مجرای صفراوی مشترک همگی برداشته می شوند. با درمان داروئی پس از جراحی بسیاری از بیماران زندگی نسبتاً طبیعی خواهند داشت.

بعضی از تومورها آنجنان لوزالمعده را در برگرفته اند که باید تمام غده برداشته شود. این عمل پانکراتکتومی توتال نامیده می شود. باید بیماران بعد از این عمل انسولین تزریق کنند تا وضعیت قند خون آنها طبیعی گردد. برای عمل گوارش نیز، باید کپسول های آنزیمی دریافت نمایند.

بعضی از تومورهای پانکراس غیرقابل عمل اند. در این موارد از جراحی برای از بین بردن زردی یا انسداد روده استفاده می شود.

استفاده از اشعه گاما یا X برای تخریب سلول های سرطانی با حداقل صدمه به بافت های اطراف (رادیوتراپی) و استفاده از داروهای ضد سرطان که در رشد و تقسیم سلول های سرطانی دخالت می کنند (شیمی درمانی)، ارزش محدودی در درمان سرطان لوزالمعده دارند ولی می توان از این روش ها به همراه جراحی برای از بین بردن علائم و ایجاد راحتی در بیمار استفاده کرد.

با تشکر -دکتر امید عابدی 12 ژانویه 2012 -ساعت20؛16  (سئول - کره جنوبی)